معرفی تجهیزات پزشکی, مقالات

پانسمان کلسیم آلژینات؛ مزایا، معایب و انواع آن

پانسمان کلسیم آلژینات

با وجود پیشرفت‌های گسترده‌ای که در سال‌های اخیر در حوزه التیام و بهبود زخم‌ها به‌واسطه استفاده از پانسمان‌ها صورت گرفته است، اما این موضوع هنوز چالش‌های اصلی خود را دارد. تاکنون، انواع مختلفی از پانسمان‌ها به دنیا معرفی و عرضه شده‌اند که یکی از شناخته‌شده‌ترین آن‌ها، پانسمان‌های آلژینات می‌باشند. به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد آن‌ها نظیر عدم سمّیت و زیست سازگاری، آلژینات به عنوان یک پلیمر زیستی کاربردهای گسترده‌ای در پزشکی، صنایع دارویی و غذایی دارد. در زمینه پزشکی و درمان، این ماده قابلیت ویژه‌ای جهت التیام و بهبود زخم از خود نشان داده است که در تماس با مایعات زخم به صورت ژل یا هیدروژل در میاید، که برای انواع مختلفی از پانسمان‌ها با اشکال مختلف (هیدروژل، فیلم، فوم یا صفحه متخلخل، نانوالیاف) مورد استفاده قرار می‌گیرند.

پانسمان‌های آلژینات که زیست تخریب‌پذیر هستند از جلبک‌های دریایی ساخته می‌شوند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های آن‌ها، ظرفیت بسیار بالای جذب مایعات آن‌هاست که برای زخم‌ها با ترشحات خیلی زیاد مناسب هستند. به دلیل اینکه این نوع از پانسمان‌ها خاصیت چسبندگی ندارند، از پانسمان‌های ثانویه برای آن‌ها می‌بایست استفاده شود. از دیگر قابلیت‌های این نوع پانسمان، توانایی آن‌ها در حفظ یک محیط مرطوب برای زخم و هم‌چنین به حداقل رساندن میزان عفونت در محل زخم است و این نوع قابلیت به شرطی که از اجزای آنتی باکتریال در انها استفاده شود کاربرد خواهد داشت.

پانسمان آلژینات

ساختار و ترکیبات تشکیل دهنده پانسمان آلژینات

ساختار اولیه پانسمان آلژینات متشکل از الیاف‌هایی از جنس کلسیم آلژینات است که اخیراً، این ساختار به‌واسطه درهم‌تنیدگی الیاف‌ها بهبود یافته‌اند که منجر به مقاومت بالای آن‌ها به هنگام آغشته شدن با خون یا ترشح می‌گردد. پانسمان‌های طنابی و روبانی به منظور پوشاندن زخم‌های حفره‌ای استفاده می‌شوند. از سوی دیگر، صفحات مسطح برای زخم‌های سطحی مناسب هستند.

گروه‌های M، G، و MG موجود در آلژینات بر ماهیت و شرایط تشکیل ژل تأثیرگذار است. سرعت تشکیل ژل در پانسمان با مقادیر بالای M سریع‌تر از مورد مشابه خود حاوی مقادیر بالایی از G است. علاوه بر آن، ژل تشکیل شده توسط پانسمان با مقادیر بالای M نرم‌تر و دارای خاصیت الاستیکی بیشتری است. اما، یک ژل رشته مانند توسط پانسمان با مقادیر بالای G تشکیل می‌گردد. از دیگر تفاوت‌های بین این دو نوع از پانسمان نحوه برداشت آن‌هاست به‌گونه‌ای که پانسمان‌های پیشرفته حاوی مقادیر بالایی از G به راحتی برداشته شده در حالی که در مورد دوم تنها به‌واسطه ترشوندگی با سرم نمکی برداشته می‌شوند.

آلژنیک اسید چیست ؟

آلژنیک اسید که با نام آلژین شناخته می‌شود یک ترکیب بایوپلیمر ساخته شده از رشته‌های پلی اورنیک اسید بوده که از منابع جلبکی به ویژه لامیناریا استخراج می‌شود. آلژنیک اسید دارای طیف وسیعی از کاربردهای بیولوژیکی می‌باشد. یکی از آن‌ها، استفاده با اسید مورچه (اسید فرمیک) می‌باشد. آلژنیک اسید قادر است 200 تا 300 برابر وزن خود آب و حل شونده در PH پایین جذب کند که منجر به تولید ژل با ویسکوزیته و PH بالا می‌گردد. آلژینات در واقع نمک آلژنیک اسید به همراه فلزاتی نظیر سدیم و کلسیم است.

ویژگی و خواص پانسمان آلژینات

همان‌طور که بیان شد، آلژینات، نمک‌های سدیمی یا کلسیمی آلژنیک اسید می‌باشد. در اثر واکنش کلسیم موجود در آلژینات با سدیم موجود در زخم، آلژینات سدیم تشکیل می‌شود که یک ژل آب دوست بوده و منجر به جذب سیال حاضر در محل زخم می‌گردد. علاوه بر آن، جاذب بسیار خوبی هستند، که برای زخم‌ها با ترشحات متوسط و بسیار شدید استفاده می‌شوند. از دیگر خواص آن‌ها، جذب رطوبت اضافی از زخم است.

انواع پانسمان آلژینات

پانسمان آلژینات براساس شکل

به سه شکل صفحه مسطح، طنابی و روبانی موجود می‌باشند.

پانسمان آلژینات کلسیم ساده

پانسمان‌های ساخته شده از نمک‌های آلژنیک از جلبک دریایی به‌دست آمده‌اند. بیشتر برای قابلیت آن‌ها در جذب ترشحات اضافی زخم و تشکیل یک ژل غیرچسبنده شناخته شده‌اند، که التیام و بهبود زخم را از طریق فراهم آوردن یک محیط مرطوب تسریع می‌بخشند. 

پانسمان آلژینات کلسیم نقره

پانسمان‌های آلژینات کلسیم به همراه نقره از الیاف طبیعی مشتق شده از جلبک دریایی ساخته می‌شوند. به گونه‌ای طراحی شده‌اند که از قابلیت جذب بالایی برخوردار هستند و یک پوشش ژل مانند در اطراف زخم ایجاد می‌کنند. این پوشش با فراهم آوردن یک محیط مرطوب در اطراف زخم به التیام آن کمک می‌کنند. در حقیقت این نوع پانسمان به سبب وجود یون نقره و رهایش آن در محل ترمیم محیطی آنتی باکتریالی را فراهم می ارود که ضمن ترمیم زخم از ایجاد بیوفیلم جلوگیری میکند.

پانسمان آلژینات سدیم

از آلژینات سدیم برای بهبود خاصیت ژل شوندگی پانسمان استفاده می‌شود.

پانسمان آلژینات عسل

این نوع پانسمان حاوی 100 درصد عسل لپتوسپرموم فعال است که بر سطح پد آلژینات کلسیمی آغشته شده‌اند. هدف از این کار، کمک کردن به برداشتن بافت نکروزه و هم‌چنین کمک به التیام زخم است. برای زخم‌ها با ترشحات متوسط تا سنگین و هم‌چنین برای زمانی که بسته‌بندی سبک مورد نیاز است مناسب هستند.

پانسمان  Carboxymethylcellulose CMC

این نوع پانسمان یک جاذب برپایه کربوکسی متیل سلولز بوده که برای زخم‌ها با ترشحات متوسط تا زیاد مناسب هستند. محافظ ژل مانند خطر نشت و ترشوندگی را کاهش داده و به فرآیند التیام زخم از طریق ایجاد محیط مرطوب کمک می‌کند.

نحوه استفاده از پانسمان آلژینات

استفاده از پانسمان‌های آلژینات بسیار آسان بوده که شامل مراحل زیر است:

1- محل زخم را استفاده از سرم نمکی یا تمیزکننده زخم، تمیز کنید. سپس، آن را خشک کنید.

2- پانسمان آلژینات را در محل زخم قرار دهید. در صورت نیاز، یک پانسمان ثانویه را در بالای پانسمان آلژینات قرار دهید که هدف از این کار، نگه داشتن آن و جذب ترشحات اضافی است.

3- محل زخم را روزانه چک کنید تا دچار عفونت نشده باشد.

4- بانداژ را بعد از 5 تا 7 روز تعویض کنید. هم‌چنین، درصورتی که ترشحات زخم از لبه بانداژ یا پانسمان ثانویه به بیرون خارج شده باشد عوض کنید.

5- هنگام تعویض پانسمان، محل زخم را با استفاده از سرم نمکی مرطوب کنید که این کار از آسیب به بافت زخم جلوگیری به عمل می‌آورد.

6- در صورت چسبیدن پانسمان به زخم، جهت خیس کردن، آن را با سرم نمکی بشوئید.

پانسمان آلژینات چگونه به بهبود زخم کمک می‌کند؟

مکانیسم عملکردی این نوع پانسمان‌ها برپایه برهم‌کنش میان یون‌های کلسیم موجود در آن‌ها با یون‌های سدیم موجود در ترشحات زخم است که به متورم شدن الیاف‌های موجود و انحلال جزئی آن‌ها به صورت ژل ختم می‌گردد. سه عامل در میزان متورم شدن تأثیرگذار بوده که شامل ترکیب شیمیایی پانسمان، منشأ گیاهی و درصد یونهای کلسیم آن است.

موارد استفاده از پانسمان آلژینات

از این نوع پانسمان برای زخم‌ها با شرایط متفاوت استفاده می‌شود که نقش آن‌ها، جلوگیری از خشک شدن زخم و تسریع در التیام آن‌هاست. از جمله زخم‌هایی که از پانسمان آلژینات برای آن‌ها استفاده می‌شود می‌توان به زخم‌ها با ترشحات زیاد، زخم‌های جراحی، زخم‌های موجود در محل اهدای پیوند، زخم‌های موجود در پاهای بیماران دیابتی، زخم های سوختگی با ضخامت سطحی و عمیق اشاره کرد.

مزایا پانسمان آلژینات

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این نوع پانسمان‌ها، قدرت جذب بالای آن‌هاست، به گونه‌ای که به طور متوسط تا 15 برابر وزن خود ترشحات را جذب می‌کنند. هم‌چنین، آن‌ها می‌توانند زخم را از عفونت‌های باکتریایی محافظت کرده و التیام آن را با ایجاد یک محیط مرطوب، تسریع ببخشند. همانطور که در گذشته گفته شد در صورتی که یون های نقره در پانسمان قرار گرفته باشد دارای خاصیت آنتی باکتریال نیز می باشد، که از دیگر مزایای این نوع پانسمان، کاربرد آسان آن‌ها و ایجاد حساسیت برای تعداد بسیار کمی از افراد است.

پانسمان آلژینات

معایب پانسمان آلژینات

پانسمان‌های آلژینات برای درمان زخم‌هایی که خون‌ریزی داشته و یا زخم‌هایی که خشک بوده یا کمترین ترشح را دارند مناسب نیستند. علاوه بر آن، آن‌ها گزینه مناسبی برای ایمپلنت‌های جراحی یا سوختگی‌های درجه سوم نیستند. به هنگام گذاشتن این نوع پانسمان بر روی تومورها یا هر نوع زخمی که رگ‌های خونی در معرض آن قرار دارند می‌بایست احتیاط کرد. یکی دیگر از معایب پانسمان آلژینات، غیرچسبنده بودن آن است که نیاز به پانسمان ثانویه دارند.

زمان تعویض پانسمان آلژینات

پانسمان‌های آلژینات به طور معمول بین یک تا سه روز تعویض می‌شوند. اما، بسته به شرایط زخم می‌تواند تا 7 روز هم طول بکشد. زمان تعویض پانسمان به ویژگی‌های زخم و مقدار خیس‌شوندگی وابسته است، البته این مورد با توجه به میزان جذب مایعات بیولوژیک زخم به طوری که چنانچه تا ماکزیمم ظرفیت پانسمان جذب کرده باشند بایستی بعد از بازه مشخصی تعویض شود. پانسمان‌های آلژینات ممکن است تا زمانی که کاملاً اشباع شود بر روی زخم بماند.

نمایندگی پانسمان آلژینات

از مهم‌ترین برندهای این نوع پانسمان می‌توان به AlgiSite M (Smith & Nephew) Sorbsan (Bertek)  و  SeaSorb (Coloplast) اشاره کرد.

هزینه پانسمان آلژینات

دارای طیف متفاوتی از قیمت بوده که کمترین آن تقریباً 15 هزار تومان و بیشترین آن، بیش از 200 هزار تومان است.

مراجع:

https://www.woundsource.com/blog/what-alginate-dressing

https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/alginate-dressing

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6027439/

https://en.wikipedia.org/wiki/Alginate_dressing

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *