مجله پزشکی
امروزه دستکشهای پزشکی به عنوان نمونهای از تجهیزات حفاظت فردی توجه ویژهای به خود جلب کردهاند که با هدف محافظت از فرد استفاده کننده و یا فرد بیمار در برابر گسترش عفونت یا بیماری در طی مراحل و معاینات پزشکی استفاده میشوند. این وسیله پزشکی از نظر سازمان غذا و دارو آمریکا به عنوان بخشی از استراتژی کنترل عفونت شناخته شده است. یکی از ویژگیهای دستکشهای پزشکی، یک بار مصرف بودن آنهاست. در حال حاضر سه نوع دستکش پزشکی به بازار عرضه میشود که شامل دستکشهای معاینه، دستکشهای جراحی و دستکشهای پزشکی میباشند. از دستکشهای پزشکی به منظور جاجایی عوامل شیمی درمانی (دستکشهای شیمی درمانی) استفاده میشود. از مهمترین تفاوتهای دستکشهای معاینه و جراحی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
همانطور که از اسم آن پیداست، دستکشهای جراحی توسط کادر درمان حین عمل جراحی استفاده میشود. از این رو، نیاز است با کیفیت بالاتری نسبت به دستکشهای معاینه تولید شوند. دستکشهای جراحی به طور معمول استریل شده بوده در حالی که دستکشهای معاینه هم به صورت غیراستریل و هم استریل شده موجود هستند. سایزبندی دستکشهای جراحی نسبت به معاینه دقیقتر میباشد.
دستکشهای معاینه پزشکی به منظور جلوگیری از انتقال آلودگی استفاده میشوند. این نوع دستکش برای مواردی استفاده میشود که نیاز به شرایط استریل شده ندارند برای مثال نمونهبرداری از خون. علاوه بر نقش مهم آنها در جلوگیری از انتقال آلودگی، این نوع وسیله پزشکی از فرد استفاده کننده در برابر صدمات وارده بهواسطه مواد شیمیایی و دارویی خطرناک محافظت میکند.
مواد مورد استفاده برای ساخت آنها به طور معمول لاتکس (طبیعی) یا مواد مصنوعی نظیر نیتریل یا وینیل میباشند. دستکشهای وینیلی در مقایسه با دیگر مواد از مقاومت کمتری برخوردار بوده و در نتیجه، قدرت محافظت آنها کمتر است. از این رو، این نوع دستکش برای افرادی که با مواد دفعی بدن سروکار دارند یا داروهای شیمی درمانی را کنترل میکنند پیشنهاد نمیشود.
انواع دستکشهای جراحی
دستکشهای جراحی از مواد طبیعی و مصنوعی ساخته میشوند که هر کدام به نوبه خود دارای ویژگیهایی هستند که در زیر به آنها اشاره شده است:
علاوه بر ماده مورد استفاده در ساخت دستکش، پارامترهای دیگری در تعیین توانایی دستکش در محافظت تأثیرگذار هستند که شامل موارد زیر هستند:
تماس دستکش با مواد شیمیایی
مدت زمانی که دستکش مورد استفاده قرار میگیرد.
انجام کارهایی که میتواند به دستکش فشار وارد کند نظیر دست زدن به تجهیزات.
متناسب بودن اندازه دستکش با دست. دستکشهایی که تناسب کمتری با دست دارند (یا به اصطلاح فیت نیستند) باعث محافظت کمتری میگردند.
دستکش جراحی لاتکس
همانطور که بیان شد، یکی از انواع مهم دستکشهای پزشکی، دستکشهای جراحی بوده که امروزه توجه ویژهای به خود جلب کردهاند. این نوع دستکش به عنوان یک مانع محافظتی عمل کرده و از انتقال احتمالی بیماری از فرد بیمار به کادر درمان حین فرآیند جراحی جلوگیری به عمل میآورد. همانند دستکش معاینه، از مواد مختلفی برای تولید دستکشهای جراحی استفاده میشود که مهمترین آن، لاتکس طبیعی است که برای اولین بار در سال 1890 مورد استفاده قرار گرفتند.
استفاده از این نوع دستکش در اواخر سال 1890 رشد چشمگیری داشت که مهمترین دلیل آن، توصیه به استفاده از دستکشهای لاتکس به منظور ممانعت از انتقال بیماریهای عفونی انتقالی از خون نظیر ایدز بود. در دهه 1990، استفاده از لاتکس باعث بروز آلرژی یا حساسیت در میان بیماران و کادر درمان شد که پس از آن و برای جلوگیری از این مشکل، دستکشهای ساخته شده با مواد مصنوعی به بازار عرضه شدند. این نوع دستکشها در مواردی نظیر قدرت، راحتی و حساسیت با هم تفاوتهایی دارند. با وجود اینکه این نوع دستکش باعث ایجاد حساسیت میشود ولی عمده دستکشهای جراحی از جنس لاتکس طبیعی هستند.
عوارض دستکش لاتکس
شایان ذکر است که بدانید این عوارض که در ادامه بدان می پردازیم، ناشی از دستکش های جراحی لاتکس پودردار رخ می دهد و دستکش های جراحی لاتکس بدون پودر عارضه ای نداشته و از سوی سازمان غذا و دارو مورد تایید قرار گرفته است. مهمترین عارضه استفاده از دستکش های جراحی لاتکس پودردار، واکنشهای حساسیتزاست. علاوه بر آن، عوارض دیگری نیز ممکن است ایجاد کند که در زیر به توضیح آنها پرداخت شده است:
- درماتیت (dermatitis) تماسی تحریک کننده
مواد مورد استفاده در تولید دستکش های جراحی پودردار می تواند منجر به بروز چنین عارضه ای گردد و یا عرق ممکن است مستقیماً اثر تحریک کنندهای روی دستها داشته باشد که در نتیجه اختلال مکانیکی پوست به دلیل مالش دستکش است. واکنشهای حساسیتزا در رخداد این عارضه نقشی ندارند.
- درماتیت تماسی حساسیتزا
این عارضه عمدتاً به دلیل حساسیت به مواد شیمیایی مورد استفاده در ساخت لاتکس رخ میدهد. علاوه بر مواد شیمیایی، نگهدارندهها، رنگها و سایر افزودنیها نیز میتوانند در رخداد درماتیت نقش داشته باشند.
- آلرژی به لاتکس پودردار
به دلیل حساسیت به پروتئین موجود در لاتکس رخ میدهد.
برای اجتناب از تحریکپذیری پوست بهواسطه استفاده از دستکشهای جراحی بهتر است اقدامات زیر صورت گیرد:
- از دستکشهای غیرپودردار که نسبت به پودردار کمتر تحریکپذیر و خشک هستند استفاده شود. سازمان غذا و دارو آمریکا استفاده از دستکشهای جراحی و معاینه پودردار را ممنوع کرده است.
- در صورت استفاده از دستکشهای انسدادی بیش از 20 دقیقه، از دستکشهای نخی مناسب در زیر آنها استفاده کنید تا تحرکات ناشی از تعریق را کاهش دهد.
- بعد از درآوردن دستکشها، دستهای خود را به طور کامل بشوئید.
- از یک روش ثابت جهت مراقبت از دستها استفاده کنید.
دستکش جراحی یک بار مصرف
دستکشهای جراحی یک بار مصرف توسط پرسنل پزشکی به منظور جلوگیری از انتقال آلودگی میان این افراد و بیمار حین جراحی مورد استفاده قرار میگیرند. این نوع دستکش از لاتکس طبیعی ساخته شده و به صورت استریل شده هستند. به دو صورت پودردار و غیرپودردار موجود بوده که استفاده کمتر از پودر میتواند در جلوگیری از حساسیت مؤثر باشد.
دستکش جراحی کاهنده بار ویروسی
این نوع دستکش که با نام دستکش جراحی آنتی ویروس نیز شناخته میشود ساختاری سه لایه داشته و کادر درمان را در برابر ورود عوامل بیماریزا نظیر باکتریها و ویروسها محافظت میکند. در گذشته کادر درمان جهت محافظت از خود در برابر ورود باکتریها و ویروسها ملزم به استفاده از دو دستکش معمولی بودند. اما، این موضوع خود دارای چالشهایی بود. اولین و مهمترین آن افزایش حساسیت برای پرسنل پزشکی بود. علاوه بر آن، از تسلط و مهارت جراح حین عمل می کاست. از دیگر مشکلات استفاده از دو دستکش معمولی حین جراحی سوراخ شدن آن بود که افراد را در معرض عوامل بیماریزا قرار میداد. برای حل این مشکل، دستکشهای جراحی آنتی ویروس به بازار عرضه شدند که از نظر کارایی شبیه به لاتکس بوده و برای افراد ایجاد حساسیت نمیکند. همچنین، از خاصیت کشسانی خوبی برخودار هستند.
سایزبندی دستکشهای جراحی
سایزبندی دستکشها براساس اندازگیری محیط کف دست (به استثنای انگشت شست) بوده و واحد آن، اینچ است. اندازه دستکشها از 5/5 تا 9 اینچ با واحدهای نیم اینچ متغیر است. برخی از برندها ممکن است شروع سایزبندی از 5 داشته باشند.
شایان ذکر است که بدانید شرکت بنیان تجارت تجر دستکش های جراحی لاتکس بدون پودر در سایزهای 7 – 5/7 و 8 را دارا می باشد.
دستکش جراحی غیرپودری برند HD
این نوع دستکش، ساخته شده از لاتکس طبیعی میباشد و از قدرت کشسانی بالایی برخوردار است. یک بار مصرف بوده و فاقد پودر است. از دیگر ویژگیهای آن میتوان به استریل بودن آن اشاره کرد که از ورود عوامل بیماریزا نظیر باکتری و ویروس به بدن بیمار و کادر درمان جلوگیری به عمل آورد. از دستکش جراحی HD در جراحی، معاینات پزشکی و دندانپزشکی استفاده میگردد.
به عنوان سخن آخر، همزمان با پیشرفت علم پزشکی تلاشها برآن است تا تجهیزات و وسایل پزشکی نیز توسعه یابند و دستکشهای جراحی از این موضوع مستثنی نبودهاند. شناختهشدهترین و پراستفادهترین نوع دستکشهای جراحی، لاتکس بوده ولی دستکش های پودردار سبب ایجاد حساسیت می گردد که این عامل از مهمترین چالش این نوع دستکش بوده که برای حل این مشکل استفاده از دستکش های جراحی بدون پودر توصیه می شود. مهمترین نکتهای که باید در هنگام انتخاب نوع دستکش به آن توجه داشت این است که تا چه اندازه محافظت می کند.
منابع
https://dermnetnz.org/topics/surgical-gloves
https://www.gloves.com/blogs/news/vinyl-vs-latex-gloves
https://glovenation.com/blogs/default-blog/blog-color-coding-gloves
Latex Surgical Gloves Powdered
https://www.fda.gov/medical-devices/personal-protective-equipment-infection-control/medical-gloves